terwijl ik dit stukje aan het schrijven was (vrijdag) besefte ik niet dat het de volgende dag, op zeven zeven tweeduizendzeven live earth was. een dag met concerten all over the world in het kader van de aandacht voor de aarde en de klimaatverandering. in ons land is de actie: live earth alert bezig. een pakkende kop in de volkskrant van vandaag, “planeet heeft koorts, de wereld swingt” met een foto van één van de vele vuilnisbergen die overal op aarde het bewijs zijn van wat de mens aan afval produceert, trekt mijn aandacht als ik de krant uit mijn brievenbus haal. de dag live earth kan beginnen. afwisselend luister ik naar de radio en kijk ik naar de televisie. het stukje waaraan ik vrijdag werkte, staat ook in het kader van live earth, maar richt zich op een stipje op de wereldbol, namelijk nederland. specifiek wat ons nieuwe kabinet, balkenende iv, voor beleid voert ten aanzien van een duurzame leefomgeving. wat doet de regering om ons land voor te bereiden op de klimaatveranderingen?
duurzame leefomgeving
Het beleid van Kabinet Balkenende IV is onlangs gepresenteerd in het zogenaamde Beleidsprogramma. In Pijler 3 (hoofdstuk 3) komt het onderwerp ‘Duurzame leefomgeving’ aan de orde. De missie van het Kabinet luidt:
“Het kabinet wil concrete stappen zetten naar een duurzame samenleving. Dit gaan we doen door verantwoord en spaarzaam om te gaan met energie en grondstoffen. Door ons energieverbruik te verminderen en energiebronnen in te zetten die duurzamer zijn, verminderen we de opwarming van de aarde. Zo werken we er bovendien aan mee dat ook komende generaties over voldoende energie kunnen beschikken. Innovaties die het milieu sparen bieden ons enorme kansen, ook economisch. Nederland is een waterland. Onze zee, rivieren, meren, vaarten en sloten bepalen het beeld van Nederland. Duurzaam waterbeheer is essentieel en dat belang zal verder toenemen door de klimaatverandering“.
In een aantal paragrafen wordt de missie nader uitgewerkt in doelstellingen en concrete maatregelen. Sommige maatregelen zijn later bekend gemaakt.
Klimaat en energie
In paragraaf 3.1 behandelt het kabinet het thema ‘Klimaat en energie: het project Schoon en zuinig’.
Een energiebesparing van 2% per jaar, een verhoging van het aandeel duurzame energie tot 20% in 2020 en een reductie van de uitstoot van broeikasgassen, bij voorkeur in Europees verband, van 30% in 2020 ten opzichte van 1990.
Wat betreft de energiebesparing is de regering van plan om spaarlampen te gaan verplichten.
De reductie van de uitstoot van broeikasgassen wil de regering deels realiseren door CO2-opslag in de bodem.
In de energiesector is een internationaal “level-playing field”* belangrijk, waarbij het accent op emissiehandel ligt. Het kabinet kiest voor verdere ontwikkeling van windenergie en verkent de optie van verdubbeling van windenergie op land. Er komen een of twee grote demonstratieprojecten voor CO2-afvang en -opslag.
In de industrie wil het kabinet met ten minste tien industriële branches komen tot concrete efficiency-afspraken, naar het voorbeeld van de papierindustrie, die in 2020 het energiegebruik met 50 procent verminderd wil hebben.
Wat betreft de verkeers- en vervoerssector is nog een wereld te winnen. Strengere Europese normen voor personenauto’s leiden tot een vijfde minder CO2-uitstoot bij nieuwe auto’s. Het kabinet wil zuinige auto’s en zuinig rijden bevorderen met belastingmaatregelen, verplichtingen voor biobrandstoffen en met andere manieren van betalen voor mobiliteit, waarbij niet het autobezit maar het autogebruik wordt belast.
* level playing field betekent dat elk bedrijf gelijke kansen moet hebben.
In de overige paragrafen van het hoofdstuk ‘duurzame leefomgeving’ besteedt het kabinet onder andere aandacht aan een duurzame ruimtelijke inrichting van ons land en een klimaatbestendige inrichting van Nederland.
Geld voor klimaatonderzoek
Wat ons klimaat betreft heeft de regering onlangs bekend gemaakt 50 miljoen euro te willen reserveren voor een onderzoeksprogramma ‘Kennis voor Klimaat’. Zoals we allemaal weten, is de verwachting dat het weer extremer wordt door klimaatverandering. Zo zal bijvoorbeeld de kans op zwaardere regenbuien toenemen, maar ook de kans op lange perioden van droogte. Naar verwachting stijgt ook de gemiddelde temperatuur. Doel van het project is doeltreffende aanpassingsstrategieën te ontwerpen. Dat gebeurt in samenspraak met alle belanghebbenden.
Is regering ambitieus genoeg?
De doelstelling “toewerken naar 30% minder broeikasgassen, onder meer door CO2 opslag in de bodem” vind ik tegenstrijdig. Door middel van o.a. de opslag van broeikasgassen probeert men dus de hoeveelheid broeikasgassen te verminderen. Minister Cramer van Milieu ziet er wel wat in. Ze gebruikt de voordelen van CO2-opslag als belangrijkste argument om te betogen dat vier nieuwe kolencentrales geen bedreiging vormen voor het klimaat. Het lijkt me niet dat het opslaan van die gassen in de bodem deel uitmaakt van een duurzame leefomgeving. De komende jaren neemt de uitstoot van broeikasgassen toe, maar per saldo is er sprake van een vermindering, want we bewaren die zooi gewoon in de bodem (bijvoorbeeld lege aardgasvelden) met alle risico´s van dien. Ik ga zelf ook maar eens streven naar een duurzame leefomgeving. Mijn doelstelling de komende vier jaar is een afname van dertig procent douchewater dat in het riool verdwijnt. Ondertussen ga ik wel meer douchen. Deze doelstelling wil ik realiseren door het vieze douchewater op te slaan ergens onder mijn woning. De risico’s van die opslag zijn voor de bewoners na mij.
Onderneemt de regering voldoende actie om ons land leefbaarder te maken? Om een duurzamer samenleving tot stand te brengen? Is men ambitieus genoeg? Sommige doelstellingen en genomen maatregelen mogen wat mij betreft wel wat gewaagder. Zo moeten we bijvoorbeeld allemaal aan de spaarlampen. Aan de andere kant blijft Schiphol gewoon doorgroeien. Het is dan ook de vraag of die spaarlampen bijdragen aan een beter milieu, als we in oogmerk nemen dat Schiphol gewoon mag groeien. Dan zwijg ik nog over de groei van het aantal auto´s en vrachtwagens.
Diederik Samson is van mening dat die spaarlampen wel een besparing opleveren. “Het vervangen van alle gloeilampen zorgt voor een besparing van 1 tot 2% op ons totale energieverbruik. Dat klinkt misschien niet veel, maar het is in een klap 10% van de doelstelling die het kabinet zich tot 2020 heeft gesteld. Dat is geen klein bier. Zeker niet als je je bedenkt dat dit technische, organisatorisch en financieel een van de makkelijkste maatregelen is. Als we deze maatregelen ‘overslaan’ maken we het onszelf wel heel moeilijk om de gewenste energiebesparing ook te realiseren“. Daar heeft de heer Samson wel gelijk in.
Wat doet de regering tegen vervuilende bedrijven? Natuurlijk moeten die ook steeds schoner produceren, dat blijkt ook uit het beleidsprogramma maar er zijn ook bedrijven die hun vuiligheid naar andere landen verplaatsen (Shell: Nigeria), of die hun vuiligheid hier niet achterlaten (wegens te hoge prijzen van de verwerking) en dat dan maar elders lozen, zie Trafigura en het schip Probo Koala. Daar speelden overigens ook andere factoren een rol bij zoals milieuambtenaren die toestemden met het vertrek van het schip en diens giftige lading. Dus enerzijds moeten bedrijven hier schoner produceren, anderzijds blijkt al dat bedrijven hun vuiligheden voortzetten in een land waar een minder strenger milieubeleid – of geen milieubeleid – is.
Zijn de maatregelen die het kabinet neemt ten aanzien van de verkeers- en vervoerssector (zie hierboven) voldoende? Als het aantal nieuwe auto´s sterker toeneemt – en dat is het geval- dan we besparen met die energiezuinige auto´s dan winnen we nog niets wat het milieu betreft.
Voor al die auto´s zijn ook wegen nodig. Er worden al de nodige wegen aangelegd en verbreed. De Stichting Natuur en Milieu is van mening dat het huidige Kabinet zich presenteert als een asfaltkabinet. Volgens Mirjam de Rijk, algemeen directeur van Natuur en Milieu, is het onmogelijk om te willen voorkomen dat Nederland wordt volgebouwd en klimaatverandering wordt beperkt terwijl tegelijkertijd nieuwe wegen aangelegd gaan worden. Ze vindt dat het Openbaar Vervoer er bekaaid afkomt met één project (project OV Schiphol-Amsterdam-Almere-Lelystad) en er is een plan om fietsgebruik te stimuleren. Natuur en Milieu pleit voor een Deltaplan voor het openbaar vervoer voor de Randstad. Dat moet het belangrijkste onderdeel worden voor het ‘Urgentieprogramma Randstad’ waar minister Eurlings de regie over heeft.
duurzame leefomgeving, economische groei, consumeren
de regering wil dus een meer duurzame leefomgeving nastreven. tegelijkertijd moet de economische groei toenemen, anders schijnt het met ons land niets te worden. produceren, consumeren. sparen wordt afgestraft, je moet vooral geld uitgeven en geld lenen! er wordt dus een dubbele boodschap uitgezonden: want enerzijds wordt ons verteld: maak niet te veel schulden – overigens, als je schulden hebt, is het je eigen schuld (terwijl ondertussen de prijzen stijgen, en wij met hoge rekeningen zitten, zoals de energierekening). maar je moet ook veel uitgeven. dat is goed voor de economie. consumentenvertrouwen, daar draait onze economie op.
In een interview met de heer Jan Rotman van zaterdag 7 juli 2007 in De Volkskrant (Het Betoog), over het onderwerp ‘Ruimtelijke Agenda’ zegt de heer Rotman het volgende over duurzaamheid:
“Kijk wat er op ons afkomt. Over 30 jaar, in 2037: een miljoen meer mensen, twee keer zoveel vrachtauto´s, 50 procent meer personenauto´s, drie keer zoveel vliegtuigen die op Schiphol landen ..(..) en daar krijgen we nog de klimaatverandering en de wateropgave overheen“.
Een zeer belangrijke opmerking die we serieus moeten nemen. De regering doet naar mijn mening te weinig om hier iets aan te veranderen. Al die huishoudens, die ook tot gevolg hebben dat er meer woningen gebouwd moeten worden, nemen ruimte in beslag. Dat geldt ook voor de groei van het aantal auto´s en vrachtwagens en de groei van Schiphol. De druk op het milieu neemt toe. De maatregelen die de regering neemt zijn ‘achteraf’-maatregelen (bijvoorbeeld energiezuinige nieuwe auto’s) en niet constructief en preventief genoeg.
Het aantal inwoners en het aantal huishoudens neemt pas af vanaf 2035. Is het dan te laat?
Is het één voor twaalf?
Een deel van onze milieuvervuiling wordt veroorzaakt door andere landen. Nederland maakt een klein deel uit van onze wereld. Landen als China en India produceren ook steeds meer CO2 en andere vormen van vervuiling. Is de huidige aandacht voor het milieu voldoende om de huidige en toekomstige milieuvervuiling en alles wat er verder nog op ons afkomt – klimaatverandering – een halt toe te roepen? Doet de regering in ons land genoeg? Werken landen als de VS, China, India en de overige landen goed mee? Zie het Kyoto Verdrag. Australië waar vandaag ook een Live Earth concert plaats vond heeft bijvoorbeeld het Kyoto Verdrag niet ondertekend.
De komende jaren wordt het spannend. De tijd zal het leren wanneer het één voor twaalf is en of het Uur U komt.
Kunnen we in de toekomst de zonsopgang nog bewonderen?
Naar muziek luisteren? Luister hier naar het prachtige lied ‘Sunset’ van Nitin Sawhney.
in een wolkje ploft licht
tot een blinkende ster uiteen,
en langs heel de vuurlinie heen
weet men: dit meldt het uur u,
nu gaat het beginnen, nu
verdwijnt de onzekerheid
van de mij gegunde tijd,
nu is het voor alles te laat.
De stilte die dan ontstaat
is een stilte, niet slechts naar de vorm
een stilte voor de storm,
maar een stilte van het soort
waar dingen in worden gehoord
die nog nimmer het oor vernam.
(deel van gedicht ‘Het uur U’ van Martinus Nijhoff)
Helena is here 