Beentjes wijd en kop dichtZo luidt de kop van een artikel van Lydia Rood op haar weblog in antwoord op het bericht dat moslims verzoeken dan wel eisen om een vrouwelijke arts voor hun vrouw/dochter/zus. Moslima´s doen zelf ook vaker een verzoek voor een vrouwelijke arts. Lydia Rood vraagt zich onder andere af hoe het wat bevallingen betreft er in Marokko aan toegaat, of er in Marokko vrouwelijke gynaecologen zijn en of er in Marokko sprake is van de problematiek waarover Medisch Contact schrijft. Lydia gaat op zoek naar informatie maar doet dat nogal selectief. Ze zoekt alleen naar ‘bevallingen’ en ‘gynaecologen’ en die informatie heeft ze snel gevonden. “Bevallingen vinden in Marokko veel thuis plaats. Bij complicaties is er meestal niet op tijd hulp beschikbaar. Er is in Marokko een tekort aan opgeleide verloskundigen, gynaecologen en vroedvrouwen“. Het analfabetisme onder vrouwen is 67 procent, stelt ze. Wat gynaecologen in Marokko betreft en de weigering om vrouwen te laten behandelen door een mannelijke arts, vindt ze op internet een getuigenis van een Belgische arts: “Dit is een typisch Europees probleem. Ik heb in Marokko gewerkt en weet dat daar bijna geen vrouwelijke gynaecologen zijn. Ik heb het nooit meegemaakt dat een vrouw of haar echtgenoot verzorging door een mannelijke arts weigerden. Onze Marokkaanse collega’s hebben ons aangeraden niet met ons te laten sollen door fundamentalisten, omdat dat gevaarlijk is“.
Lydia Rood rondt haar stukje af met de zin: “Die moslimmannen hier moeten dus echt niet zeiken. En de gynaecologen hebben groot gelijk. Beentjes wijd en kop dicht“. Wat zou ze zelf vinden als iemand dat tegen haar zegt: “beentjes wijd en kop dicht”… ?
Gezondheidszorg in Marokko, een ontwikkelingsland, vergelijken met dat van een welvarend land als Nederland?
Ik vraag me af waarom ze die vergelijking maakt tussen Marokko en Nederland. De landen zijn wat niveau van ontwikkeling betreft nogal verschillend van elkaar. Marokko stond in 2005 op de 59e plaats in de ‘human poverty index’ (human poverty index for developing countries; HPI 1*) terwijl Nederland op de 3e plaats staat (human poverty index for selected OECD countries; HPI 2**. Andere indicatoren dan de HPI voor ontwikkelingslanden, zie uitleg aan het eind van dit artikel) .
Wat de Human Development Index betreft staat Marokko op de 123e plaats (in 2006) en Nederland op de 10e***.
Marokko voldoet, in meer of mindere mate, zie ook de hierboven aangeduide HPI en HDI, voor een groot deel aan de kenmerken van een ontwikkelingsland:
• een hoge staatsschuld
• een hoog percentage analfabeten
• een hoog sterftecijfer
• ondervoeding
• hoog percentage agrariërs
• kleine middenstand
• kinderarbeid
• ontbrekende vrouwenemancipatie
• veel kinderen per gezin
• slechte hygiëne
• laag energieverbruik
Marokko is ook in andere opzichten zeer verschillend van Nederland. Marokko is een groot land, er zijn onherbergzame gebieden, de transportvoorzieningen zijn onvoldoende waardoor een aantal gebieden slecht te bereiken is. Zoals deels hierboven aangegeven, is er sprake van armoede, analfabetisme en een slechte gezondheidszorg. Een en ander hangt nauw met elkaar samen.
Het platteland: armoede, gebrek aan medische voorzieningen, gebrekkige transportmogelijkheden, slecht en onvoldoende onderwijs
Met name in de plattelandsgebieden is sprake van grote armoede. Op waarschijnlijk dezelfde website, van het CMO (Centrum voor Mondiaal Onderwijs), als waar Lydia haar informatie vandaan heeft (ze doet niet aan bronvermelding) wordt vermeld dat in veel regio´s op het platteland gezondheidszorg slecht bereikbaar is. Er zijn te grote afstanden, slecht begaanbare wegen, geen of hele gebrekkige transportmogelijkheden. Bovendien is er veel te weinig medisch personeel aanwezig. Ook is er op het platteland sprake van slechte hygiëne.
“Er is in de Marokkaanse plattelandsgebieden een schrijnend gebrek aan medische voorzieningen. In stedelijke gebieden is er voor elke 500 inwoners 1 ziekenhuisbed beschikbaar. Op het platteland is dit 1 bed voor elke 10.000 inwoners. Ditzelfde beeld zie je bij de landelijke verdeling van de 15.000 artsen die het land heeft. Maar liefst 65% van alle Marokkaanse artsen is gevestigd in de kleine regio Casablanca/Rabat“. Ter vergelijking: in 2001 bedroeg het aantal bedden in Nederland: 466 bedden op 100.000 inwoners.
Niet alleen wat betreft gezondheidszorg is de situatie met name op het platteland slecht, ook op het gebied van onderwijs is met name op het platteland sprake van een zorgwekkende situatie.
Armoede op het platteland zorgt ervoor dat ouders hun kinderen niet naar school sturen of voortijdig van school halen. Kinderen moeten vaak werken om het gezinsinkomen te vergroten. Veel ouders sturen meisjes niet naar school omdat ze daarvan het nut niet inzien. Ze hebben voor hun dochters een huwelijk en kinderen in gedachten. scholen zijn vaak moeilijk te bereiken. de kwaliteit van het onderwijs is bovendien te laag. Factoren die bijdragen aan een hoog percentage analfabetisme, zeker onder vrouwen en met name op het platteland. Op het platteland bedraagt het analfabetisme onder vrouwen 89% (gemiddeld in marokko: 67% onder vrouwen), volgens de gegevens van het cmo. Ik weet niet precies waar het cmo haar gegevens vandaan haalt en om welk jaartal het gaat. Uit gegevens van de Wereldbank blijkt dat het analfabetisme onder vrouwen in 2004 60% bedroeg. In 1990 was dat nog 75%. “however, the gender gap remains high whereby illiteracy among women is 1.5 times more than among men. moreover, about 40% of female youth are illiterate compared to 20% of male youth. however, the gender gap has narrowed significantly during the past decade”.
In Marokko vinden veel thuisbevallingen plaats. Dat zegt niet zoveel. Dat gebeurt in veel landen, ook in Nederland. Belangrijker in dit geval is dat áls er complicaties optreden, er vaak niet op tijd hulp beschikbaar is. Met name op het platteland is dat het geval. En dat er vaak niet op tijd hulp beschikbaar is, is weer nauw verbonden met de eerder genoemde indicatoren waarop Marokko slecht scoort zoals: armoede, slechte transportvoorzieningen, slechte gezondheidszorg, onvoldoende onderwijsaanbod en onvoldoende kwaliteit van het onderwijs. Minder artsen per 100.000 inwoners en met name minder vrouwelijke artsen betekent ook geen keuze hebben. Dus men gaat daar niet eisen om een vrouw als arts. Simpelweg, omdat die keuze er niet is. In een rapport “Gezondheidszorg en diversiteit: het voorbeeld van de moslimpatiënten” (een publicatie van de Koning Boudewijnstichting) lees ik dit: “het vrouwelijke deel van de bevolking zonder veel problemen op consultatie bij artsen ging die toentertijd voor het grootste deel mannen waren (dat geldt ook voor de koloniale periode). Sommigen merken daarbij op dat ook het huidige gezondheidssysteem in Marokko niet systematisch voorziet in de keuzemogelijkheid tussen een man en een vrouw“. En dan kies je voor een mannelijke arts, want de gezondheid van de vrouw gaat immers voor.
Natuurlijk speelt in Marokko het probleem dat vrouwen als minderwaardig worden beschouwd. Maar ook op dat gebied zijn al veranderingen te bespeuren, zoals het nieuwe familierecht (Mudawanah). Er wordt ook gewerkt aan een beter stelsel van gezondheidszorg en ook is men bezig aan het opkrikken van het onderwijs (meer scholen, betere lessen). Zo heeft de Marokkaanse regering aangekondigd meer dan 2700 scholen te zullen bouwen in plattelandsgebieden. Helaas verkeren veel vrouwen in deze wereld in een achterstandspositie en daarin is Marokko geen uitzondering.
Conclusies
Lydia Rood vergelijkt dus de gezondheidszorg, met name de gezondheidszorg gericht op vrouwen (bevallingen, gynaecologen) in Nederland met een land als Marokko. Aangezien moslima´s in ons land volgens het blad Medisch Contact steeds vaker zouden eisen om een vrouwelijke arts (al dan niet met enige dwang) wil ze weten hoe de situatie is in Marokko. Ze vindt op internet wat feiten, namelijk dat er in Marokko voornamelijk thuisbevallingen plaatsvinden, dat er een tekort is aan gynaecologen en voedvrouwen en dat met name onder vrouwen sprake is van analfabetisme. Ze citeert vervolgens een uitspraak van een Belgische arts die verklaart dat in Marokko geen sprake is van weigering door vrouwen (of hun echtgenoten, broers) van verzorging door een mannelijke arts. Ze eindigt haar stukje met de woorden dat moslimmannen niet moeten zeuren. Laat ik voorop stellen dat als er sprake is van enige dwang – bij spoedgevallen eisen om een vrouwelijke arts en wellicht ook enige dwang gebruiken – ik het daar natuurlijk niet mee eens ben. Ik vind alleen dat Lydia Rood een beetje snel één en één optelt en komt tot het getal drie zonder rekening te houden met de achtergrond. Moslimmannen moeten niet zeuren, stelt ze. Waarbij ze vergeet te vermelden dat er in Marokko nu eenmaal weinig keuze is. Er zijn namelijk bijna alleen mannelijke artsen, als er al artsen zijn (zie situatie platteland). In Nederland zijn inmiddels wel een aantal vrouwelijke artsen. Er zijn in ons land ook niet-moslima´s die om een vrouwelijke arts verzoeken. Zo meldde ik in een van mijn vorige stukjes. Het Rotterdamse Erasmus MC meldt dat de vraag om een vrouwelijke gynaecoloog net zo vaak van moslims als van niet-moslims komt. ‘Waar mogelijk voldoen we aan die wens, alleen al vanwege het feit dat je niets hebt aan een verkrampte patiënt’, aldus de woordvoerder. ‘Maar tot problemen heeft het nog nooit geleid’. Het behoort volgens mij inmiddels tot een recht om te vragen naar een vrouwelijke arts als iemand daar om bepaalde – belangrijke- redenen behoefte aan heeft.
Mevrouw, Beentjes Wijd en Kop dicht. Hoe verkrampt zou u zijn als een gynaecoloog dat tegen u zou zeggen? Ik zou mijn benen sluiten en mijn mond open doen…
*The human poverty index for developing countries (HPI-1)
The Human Development Reports website summarizes this as “A composite index measuring deprivations in the three basic dimensions captured in the human development index – a long and healthy life, knowledge and a decent standard of living.” Indicatoren:
Probability at birth of not surviving to age 40 (times 100)
Adult illiteracy rate
Unweighted average of population without sustainable access to an improved water source and children under weight for age
**The human poverty index for selected OECD countries (HPI-2)
The Human Development Reports website summarizes this as “A composite index measuring deprivations in the three basic dimensions captured in the human development index – a long and healthy life, knowledge and a decent standard of living – and also capturing social exclusion.”
Indicatoren:
Probability at birth of not surviving to age 60 (times 100)
Adults lacking functional literacy skills
Population below income poverty line (50% of median adjusted household disposable income)
Rate of long-term unemployment (lasting 12 months or more)
*** De Human Development Index meet de gemiddelde prestaties van een land, opgedeeld in drie categorieën:
• Volksgezondheid, aan de hand van de gemiddelde levensverwachting bij de geboorte.
• Kennis, aan de hand van het analfabetisme en het deel van de bevolking dat primaire, secundaire en tertiaire educatie doorloopt.
• Levensstandaard, aan de hand van het Bruto Nationaal Product in dollars
Bron afbeelding ‘armoede op het platteland’: CMO
Helena is here 